नवरात्री – दिवस ९: स्त्री शक्तीची पूजा –सिद्धिदात्री

Navratri – सिद्धिदात्री श्लोक

स्वर्णावर्णा निर्वाणचक्रस्थितां नवम् दुर्गा त्रिनेत्राम्।
शख, चक्र, गदा, पदम, धरां सिद्धीदात्री भजेम्॥

सिद्धिदात्री

जी सर्व सिद्धी देते ती सिद्धीधात्री.

जे हवे आहे, जे गरजेचे आहे त्याची इच्छा उठण्यापूर्वी, मागण्यापूर्वी आणि अपेक्षेपेक्षा, गरजेपेक्षा जास्त मिळणे म्हणजे ‘सिद्धी’. साधकाला अध्यात्मिक मार्गावर विविध सिद्धी प्राप्त होत असतात. जर त्यांचा गैरवापर केला किंवा त्यांच्या मागे धावाले तर त्या नाहीशा होतील. तुम्ही स्व मध्ये स्थिर असाल तेंव्हाच तुम्हाला खऱ्या ज्ञानाची प्राप्ती होईल, तेंव्हाच समतोल न ढळण्याची खात्री असेल. गुरुपरंपरेला येथे खूप महत्व आहे. साधकाने गुरुपरंपरेच्या ज्ञानमार्गावरच वाटचाल करावी. सिद्धिदात्री सर्व इच्छापुर्ती करून सिद्धींची आपोआप प्राप्ती करून देते. गुरुकृपेमुळे “प्राविण्य आणि मुक्ती”या सिद्धीधात्रीने दिलेल्या देणग्या आहेत.  

सिद्धिदात्री सर्व इच्छांची पूर्ती करते पण तिच्या इच्छांच काय ?

सिद्धिदात्री गुरुपरंपरे चा अवलंब करते पण तिच्या शिक्षणाच काय?

स्त्रीशिक्षण

स्त्रीच्या व्यक्तिमत्त्वाचा सर्वांगीण विकास व परिपोषण करणारे महत्त्वाचे साधन म्हणजे स्त्रीशिक्षण होय. स्त्रीशिक्षण हा कोणत्याही समाजजीवनाच्या समृद्धीचा आणि प्रगतीचा मापदंड आहे. कोणत्याही समाजाची सांस्कृतिक पातळी ही त्या समाजातील स्त्रियांची परिस्थिती कशी आहे, त्यावरून ठरते.

दैनंदिन जीवनात अगदी सहजतेने विविध भूमिका पार पाडत महिला समाजाच्या आधारस्तंभ बनल्या आहेत.

कधी प्रेमळ कन्या, तर कधी वात्सल्यपूर्ण माता, तर कधी सक्षम सहचारिणी अशी विविध नाती अत्यंत कुशलतेने आणि कोमलतेने त्या निभावत आहेत.

असे असले तरी जगाच्या पाठीवर बऱ्याच ठिकाणी समाजाकडून त्यांच्याकडे दुर्लक्ष होताना दिसते. तसेच महिला मोठ्या प्रमाणात सामाजिक असमानता, अत्याचार, आर्थिक परावलंबित्व आणि अन्य सामाजिक अत्याचारांना बळी पडतात. अनादी काळापासून महिलांवरील ही बंधने त्यांच्या वैयक्तिक आणि व्यावसायिक विकासाच्या आड येत आहेत.

जीवनात प्रगती करण्याचे शिक्षण हे अत्यंत प्रभावी माध्यम आहे. महिलांची प्रगती आणि सक्षमीकरणासाठी शिक्षणापेक्षा जास्त परिणामकारक काय असू शकते? 

“ सामाजिक असमानता, कौटुंबिक हिंसा, अत्याचार आणि आर्थिक परावलंबित्व यातून स्त्रियांची सुटका व्हायची असेल तर गरज आहे महिला सक्षमीकरणाची (सबलीकरण / सशक्तीकरण). प्रथम ‘आपण सक्षम आहोत’ याची खात्री स्त्रियांनी बाळगणे गरजेचे आहे. आपण स्त्री आहोत या आत्मग्लानीमध्ये कधीही राहू नका. जेंव्हा तुम्ही आत्मग्लानीमध्ये येता तेंव्हा ऊर्जा, उत्साह आणि सामर्थ्य गमावता.

अध्यात्मिक मार्ग एकमेव मार्ग आहे जेथे तुम्ही आत्मग्लानी आणि अपराधीपणावर मात करू शकता. आत्मग्लानी आणि अपराधी भावना, दोन्ही मध्ये तुम्ही आपल्या मनाचा छोटेपणा अनुभवता – ज्यामुळे तुम्ही आपल्या आत्म्यापासून दूर जाता. स्वतःला दोष देणे बंद करून आपली स्तुती – कौतुक करणे सुरू करा. ‘स्तुती करणे दैवी गुण आहे, होय नां? मी स्त्री आहे, अबला आहे, असा विचार सुद्धा करू नका. या आंतरिक असमानातेमुळे काहीही घडणार नाही. उभे रहा, तुमचे अधिकार प्राप्त करण्यासाठी गरजेचे सामर्थ्य तुमच्यामध्ये आहे.

नक्कीच समाजामध्ये बदल घडायलाच हवा. परंतु आत्मग्लानीमध्ये राहून तुम्ही हा बदल करू शकत नाही.”

महिला सक्षमीकरणातील अडथळे

जगभरातील अनेक भागांमध्ये आजही महिलांकडे दुर्लक्ष होते. त्या सामाजिक असमानता, लैंगिक अत्याचार, आर्थिक परावलंबित्व, आणि अन्यायकारी रूढी-परंपरा यांना सामोरे जात आहेत. हे अडथळे त्यांना त्यांच्या वैयक्तिक आणि व्यावसायिक विकासाच्या मार्गावर अडथळे निर्माण करतात. अनादी काळापासून समाजात महिलांवरील बंधने कायम आहेत, ज्यामुळे त्यांचे स्थान दुय्यम ठरले आहे.

महिलांच्या सक्षमीकरणासाठी भारतातील सरकारी योजना

महिला सक्षमीकरणासाठी भारत सरकारकडून अनेक योजना राबवल्या जातात. या योजनांचा उद्देश महिलांना आर्थिक, सामाजिक आणि शैक्षणिक दृष्ट्या सशक्त करणे आहे. या काही महत्त्वाच्या योजना आहेत:

१. बेटी बचाओ, बेटी पढाओ योजना

ही योजना २०१५ साली सुरू करण्यात आली. या योजनेचा उद्देश स्त्री भ्रूण हत्या रोखणे, तसेच मुलींच्या शिक्षणाला प्रोत्साहन देणे हा आहे. या योजनेतून मुलींच्या जन्मदरात वाढ आणि त्यांच्या शिक्षणाची गुणवत्ता वाढवणे हे उद्दिष्ट साध्य केले जाते.

२. महिला शक्ती केंद्र योजना

महिला शक्ती केंद्र (MSK) योजना ग्रामीण भागातील महिलांच्या सामाजिक-आर्थिक स्थितीचे सक्षमीकरण करण्यासाठी सुरू करण्यात आली आहे. यामध्ये महिलांना विविध प्रकारचे प्रशिक्षण, आरोग्य सेवा, शिक्षण आणि स्वावलंबनासाठी मदत केली जाते.

३. उज्ज्वला योजना

महिलांच्या विरुद्ध होणाऱ्या मानव तस्करी आणि इतर अत्याचारांना थांबवण्यासाठी उज्ज्वला योजना सुरू करण्यात आली. या योजनेंतर्गत महिलांना आधार, संरक्षण, पुनर्वसन आणि न्याय मिळवून देण्यासाठी प्रयत्न केले जातात.

४. स्वाधार गृह योजना

महिला अत्याचारग्रस्त आणि संकटात असलेल्या महिलांसाठी ही योजना आहे. योजनेच्या अंतर्गत महिलांना तात्पुरता निवारा, अन्न, कपडे आणि पुनर्वसनासाठी मदत दिली जाते.

५. प्रधानमंत्री मुद्रा योजना

महिला उद्योजकांना आर्थिक मदत मिळावी आणि त्यांना आपले व्यवसाय सुरू करता यावे या उद्देशाने ही योजना सुरू करण्यात आली आहे. यामुळे महिलांना स्वावलंबी बनवणे हे उद्दिष्ट साध्य केले जाते.

महिलांना सक्षम बनवणारे महत्त्वाचे कायदे

महिला सक्षमीकरणासाठी भारतात विविध कायदे लागू केले गेले आहेत, ज्यामुळे महिलांना न्याय आणि समानता मिळवता येते. काही महत्त्वाचे कायदे खालीलप्रमाणे आहेत:

१. घरगुती हिंसाचार प्रतिबंधक कायदा (२००५)

या कायद्याने महिलांना घरगुती हिंसेच्या विरोधात न्याय मिळवण्याचे हक्क दिले आहेत. त्यांना आर्थिक सहाय्य, सुरक्षा आदेश आणि तात्पुरते निवास मिळवण्याचा अधिकार आहे.

२. हुंडा प्रतिबंधक कायदा (१९६१)

महिलांच्या हुंडा अत्याचारांवर आळा घालण्यासाठी हा कायदा लागू करण्यात आला. याअंतर्गत दहेज घेणे आणि देणे हा गुन्हा ठरतो.

३. कार्यस्थळी लैंगिक छळ प्रतिबंधक कायदा (२०१३)

महिलांच्या कार्यस्थळी होणाऱ्या लैंगिक छळाला आळा घालण्यासाठी हा कायदा महत्त्वपूर्ण ठरतो. यामुळे महिला कार्यस्थळी सुरक्षिततेच्या वातावरणात काम करू शकतात.

४. हिंदू वारसाहक्क कायदा (२००५ सुधारणा)

या कायद्यानुसार महिला देखील त्यांच्या कुटुंबाच्या संपत्तीवर आणि जमिनीवर समान हक्क मिळवू शकतात. यामुळे त्यांना आर्थिकदृष्ट्या सक्षम होण्याची संधी मिळते.

समाजाची जबाबदारी

महिलांचे सक्षमीकरण हे त्यांच्या शैक्षणिक, सामाजिक आणि आर्थिक विकासासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. सरकारने राबविलेल्या योजनांमुळे आणि कायद्यांच्या आधाराने महिलांना त्यांचे हक्क मिळत आहेत, परंतु अद्यापही समाजात त्यांच्याविरुद्ध अनेक अडथळे आहेत. हे अडथळे दूर करण्यासाठी समाजाच्या सर्व घटकांनी एकत्रित प्रयत्न करणे गरजेचे आहे.

महिला सशक्त होतील तेव्हा संपूर्ण समाजाचाही विकास होईल, आणि खऱ्या अर्थाने देशाची प्रगती साधता येईल.

लेख आवडल्यास तुमचे मत आम्हाला नक्की कळवा आणि टिप्पणी पोस्ट करा Newser Friendly आता WhatsApp चॅनेलवर उपलब्ध आहे. तुमच्या चॅटवर न्यूजर फ्रेंडली कडून सर्व नवीनतम लेख मिळविण्यासाठी लिंकवर क्लिक करा.